Η Αντιμετώπιση των Φυσικών Καταστροφών και οι Επιπτώσεις στην Κοινωνία

Με αφορμή την πρόσφατη πυρκαγιά στα Κύθηρα και τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού σχετικά με ένα «πρόγραμμα στήριξης» παρόμοιο με εκείνο της Βόρειας Εύβοιας, της Θεσσαλίας και του Έβρου, προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα: ποιο είναι αυτό το “μοντέλο”, ποιον εξυπηρετεί και ποιες είναι οι συνέπειές του;

Η καταστροφή του περιβάλλοντος, είτε από φωτιά είτε από πλημμύρες, θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία για μια νέα, συλλογική και οικολογική προσέγγιση. Ωστόσο, παρατηρούμε την εφαρμογή μιας συνταγής που αναλύει η Ναόμι Κλάιν στο έργο της «Το Δόγμα του Σοκ: η Άνοδος του Καπιταλισμού της Καταστροφής». Σύμφωνα με αυτήν, «όταν οι κοινωνίες βρίσκονται σε σοκ, οι ισχυροί προχωρούν σε μεταρρυθμίσεις που εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα». Οι κλίμακες αυτών των φαινομένων αλλάζουν, αλλά η ουσία παραμένει η ίδια.

Το «μοντέλο» αυτό φέρει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να επισημανθούν. Υπάρχει συστηματικός αποκλεισμός των τοπικών κοινωνιών από τον σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων, γρήγορες διαδικασίες αδειοδότησης και έργα ταχύτατης εκτέλεσης, που πολλές φορές αλλοιώνουν τον χαρακτήρα της περιοχής. Η ιδιωτικοποίηση φυσικών πόρων, όπως η γη και τα ύδατα, μαζί με τις δημόσιες υποδομές, βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της στρατηγικής. Όλα αυτά συσκευάζονται σε ένα «πράσινο περιτύλιγμα», με αναφορές στην «ανθεκτικότητα» και την «πράσινη μετάβαση», που εντούτοις οδηγεί σε εμπορευματοποίηση του περιβάλλοντος.

Στη Βόρεια Εύβοια, παρατηρείται μια στροφή προς την τουριστική αναδιάρθρωση, την «έξυπνη γεωργία» και τα επιχειρηματικά πάρκα, ενώ η αποκατάσταση των δασών και η προστασία του εδάφους παραμελούνται. Στη Θεσσαλία, οι εργολαβίες και τα φράγματα προκρίθηκαν σε βάρος της αποκατάστασης της φυσικής ροής των ποταμών και της ανθεκτικότητας των οικισμών. Στον Έβρο, οι αντιδράσεις δεν επικεντρώθηκαν στη στήριξη των τοπικών κοινοτήτων και των κτηνοτρόφων, αλλά στη δημιουργία «αναπτυξιακού σχεδίου» που στοχεύει στη τοπική επιχειρηματικότητα και στον τουρισμό, πλήττοντας την τοπική κληρονομιά. Τώρα, με τα Κύθηρα στο προσκήνιο, ακούγεται ξανά η υπόσχεση της εφαρμογής ενός «πετυχημένου μοντέλου», το οποίο όμως αφήνει πίσω του την απώλεια φυσικής κληρονομιάς, την υποβάθμιση του αγροτικού τοπίου, καθώς και την απογοήτευση των κατοίκων.

Είναι λογικό να διερωτάται κανείς τι ακριβώς χρειάζεται να γίνει. Στις περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, η οικολογική αποκατάσταση θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα, με βάση τις επιστημονικές δηλώσεις και την υποστήριξη των τοπικών κοινωνιών και όχι των επενδυτών. Αυτό απαιτεί διαφάνεια, συμμετοχικό σχεδιασμό και σεβασμό προς τη φύση και την τοπική ιστορία. Οι «έξυπνες λύσεις» πλην όμως από γραφεία συμβούλων της Αθήνας δεν προσφέρουν βιώσιμες απαντήσεις.

Η προσέγγιση στην οικολογική καταστροφή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ευκαιρία για την επιβολή μιας νέας κανονικότητας που μετατρέπει τη φύση σε εμπόρευμα και την κοινωνία σε απλούς θεατές.

Υ. Γ. Από το 2003, έχουμε ξεκινήσει μια προσπάθεια για την προστασία της γνωστής παραλίας στο Καλαδί των Κυθήρων, μια από τις ομορφότερες παραλίες της Ευρώπης, που απειλείται από φερόμενους επενδυτές. Πραγματοποιήσαμε συναντήσεις στην Αθήνα, ενεργοποιήσαμε φίλους και γνωστούς των Κυθήρων, συγκεντρώσαμε υπογραφές και δημιουργήσαμε ένα blog για την ενημέρωση. Ειλικρινά, δεν γνωρίζω πώς εξελίχθηκε αυτή η υπόθεση, καθώς σταμάτησα να ασχολούμαι. Θυμάμαι, ωστόσο, ότι στα Κύθηρα, η δημόσια περιουσία διαχειρίζεται από την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας, η οποία είναι υπεύθυνη για την κοινή και διακοινοτική περιουσία που ανήκει στην κοινότητα και τον λαό.