Τα προγράμματα αγορών με δόσεις, του τύπου «Αγόρασε Τώρα – Πλήρωσε Αργότερα» (Buy Now – Pay Later ή BNPL), είναι σήμερα πιο δημοφιλή από ποτέ – ιδίως για τα e-shops. Όμως οικονομικοί σύμβουλοι προειδοποιούν ότι μπορεί οι καταναλωτές να τα πληρώσουν πιο ακριβά από ό,τι νομίζουν.
Την περίοδο της Black Friday και των γιορτών oι αγορές με δόσεις μέσω προγραμάτων BNPL αναμένεται να αυξηθούν σε αξία τουλάχιστον κατά 11,4% σε σύγκριση με πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία της Αdobe Analytics για την αγορά των ΗΠΑ.
Συνολικά προβλέπεται ότι οι καταναλωτές το Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο θα αγοράσουν αγαθά αξίας 18,5 δισεκ. δολαρίων, κάνοντας χρήση υπηρεσιών BNPL, ενώ μόνο την Cyber Monday οι αγορές μέσω ψηφιακών εφαρμογών που προσφέρουν άτοκες δόσεις θα προσεγγίσουν το 1 δισεκ. δολάρια.
Aντίστοιχα στην Ευρώπη, oι ψηφιακές υπηρεσίες «Αγόρασε Τώρα – Πλήρωσε Αργότερα» προβλέπεται ότι θα κινηθούν με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης άνω του 15%, σύμφωνα με την εταιρεία αναλυτών Research and Markets.
Eλκυστικές αγορές
Όπως επισημαίνει το Αssociated Press οι αγορές BNPL είναι πιο ελκυστικές για τους καταναλωτές που έχουν χαμηλό πιστωτικό σκορ ή δεν έχουν πιστωτικό ιστορικό.
Πρόκειται δηλαδή είτε για καταναλωτές των οποίων η πιστοληπτική ικανότητα δεν αξιολογείται θετικά από τις παραδοσιακές τραπεζικές υπηρεσίες ή για ανθρώπους νεαρής ηλικίας.
Η αιτία είναι ότι οι περισσότερες από τις εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες «Αγόρασε Τώρα – Πλήρωσε Αργότερα» διενεργούν μόνο «ήπιους» πιστωτικούς ελέγχους, και δεν αναφέρουν τα δάνεια και το ιστορικό πληρωμών δόσεων στις τράπεζες – σε αντίθεση με τις εταιρείες πιστωτικών καρτών.
Ένα άλλο στοιχείο που κάνει φέτος πιο ασφαλείς τις αγορές μέσω BNPL, είναι ότι πλέον σε όλο τον κόσμο οι εταιρείες-πάροχοι πρέπει να τηρούν όλους τους κανονισμούς που ισχύουν και στις παραδοσιακές πιστώσεις. Για παράδειγμα ο καταναλωτής διατηρεί το δικαίωμα στην υπαναχώρηση, δηλαδή να αμφισβητήσει τη συναλλαγή, και να ζητήσει επιστροφή χρημάτων.
Προσοχή στις παγίδες
Για να χρησιμοποιήσουν ένα πρόγραμμα «αγοράζω τώρα, πληρώνω αργότερα», οι καταναλωτές συνήθως εγγράφονται με στοιχεία τραπεζικού λογαριασμού ή χρεωστικής ή πιστωτικής κάρτας και συμφωνούν να πληρώνουν για τις αγορές σε μηνιαίες δόσεις, συνήθως σε διάστημα οκτώ εβδομάδων ή περισσότερο. Πρόκειται ουσιαστικά για αιτήματα για «μικρο-δάνεια», με χαμηλό ή μηδενικό επιτόκιο, και υπό όρους χρεώσεις, όπως για παράδειγμα σε περίπτωση καθυστέρησης πληρωμών. Η Klarna, η Afterpay και η Affirm είναι τρεις από τις μεγαλύτερες εταιρείες buy now, pay later.
Όμως οι συνήγοροι των καταναλωτών προειδοποιούν ότι οι αγοραστές που εγγράφονται στα προγράμματα πληρωμών χρησιμοποιώντας πιστωτική κάρτα μπορεί να «φορτωθούν» περισσότερους τόκους και τέλη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι ιδιώτες υπόκεινται σε τόκους για την πληρωμή με πιστωτική κάρτα, εάν αυτή μεταφέρεται από μήνα σε μήνα, επιπλέον των τυχόν τελών καθυστέρησης, τόκων ή προστίμων από το ίδιο το δάνειο buy now, pay later. Οι ειδικοί συμβουλεύουν να μην χρησιμοποιείται πιστωτική κάρτα για την πληρωμή αυτών των προγραμμάτων για το λόγο αυτό.
Κίνδυνος να το παρακάνετε
Καταναλωτικές ενώσεις υποστηρίζουν ότι τα ότι τα προγράμματα αυτά μπορεί να ενθαρρύνουν τις παρορμητικές αγορές, οδηγώντας πολλούς καταναλωτές σε υπερχρέωση. Η δυνατότητα να αποκτήσουν κάτι τώρα, και να μεταθέσουν την πληρωμή στο εγγύς μέλλον, λειτουργεί στο μυαλό του καταναλωτή ως «πράσινο φως» για περισσότερες, μικρού κόστους αγορές.
Μια άλλη προειδοποίηση προς τους καταναλωτές είναι να είναι διπλά προσεκτική όταν κάνουν πολλαπλή χρήση υπηρεσιών «Αγόρασε Τώρα – Πλήρωσε Αργότερα». Ο λόγος είναι ότι οι αυτόματες πληρωμές αθροίζονται σωρευτικά, χωρίς να υπάρχει κάποιο κεντρικό σύστημα καταγραφής και αναφοράς – όπως γίνεται για παράδειγμα με την πιστωτική ή χρεωστική κάρτα.
«Το buy now, pay later μπορεί να είναι ένα καινοτόμο εργαλείο για αγορές που θα κάνετε ούτως ή άλλως», δήλωσε στο AP ο Μαρκ Έλιοτ επικεφαλής υπεύθυνος πελατών της εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών LendingClub. «Η πρόκληση είναι ότι τροφοδοτεί την υπερκατανάλωση».
Ξοδεύουμε 20% περισσότερο
Για τους εμπόρους, ιδίως στις on line αγορές, αυτό είναι μέρος της γοητείας. Έχει διαπιστωθεί ότι οι πελάτες των e-shop είναι πιο πιθανό να πραγματοποιήσουν αγορές μεγαλύτερης αξίας «Αγόρασε Τώρα – Πλήρωσε Αργότερα». Επίσης είναι πιο πιθανό να προχωρήσουν πιο γρήγορα σε συναλλαγή, αντί να περιηγούνται απλώς στο ψηφιακό κατάστημα. Σύμφωνα με έκθεση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης, οι πελάτες ξοδεύουν 20% περισσότερο όταν υπάρχει η δυνατότητα αγορών με BNPL
Ο χρηματοοικονομικός σύμβουλος του LendingClub, εξηγεί ότι «το αυξημένο κόστος ζωής και ο πληθωρισμός οδηγούν όλο και περισσότερους ανθρώπους στο να βασίζονται στην λεγόμενη ‘’ανακυκλούμενη πίστωση’’». Δηλαδή να ζουν συνεχώς με χρέη, τα οποία ανανεώνονται, μετατίθενται, και επομένως συσσωρεύονται. «Η ψυχολογία των αγορών BNPL είναι διαφορετική. Οι καταναλωτές δεν το θεωρούν χρέος. Αλλά είναι», προσθέτει ο ίδιος.
Εάν ένας καταναλωτής χάσει μια πληρωμή, μπορεί να φορτωθεί με επιπλέον χρεώσεις, τόκους ή να αποκλειστεί από μελλοντική χρήση των υπηρεσιών.
Η Έμιλι Τσάιλντερς, οικονομική εμπειρογνώμονας για την εταιρεία τεχνολογίας προσωπικών οικονομικών Credit Karma, δήλωσε ότι οι οφειλές σε πιστωτικές κάρτες των εικοσάρηδων και των τριαντάρηδων έχουν εκτοξευθεί κατά 50% – από τον Μάρτιο του 2022, όταν ξεκίνησε και η άνοδος των επιτοκίων.
«Η φετινή εορταστική σεζόν βρίσκει τους νέους με το πιστωτικό τους υπόλοιπο ήδη ήδη «στο κόκκινο»να των διακοπών ήδη στο κόκκινο», δήλωσε η ίδια. «Παρ’όλα αυτά, κάνουν σα να μη συμβαίνει τίποτα και συνεχίζουν να ξοδεύουν». Η προσγείωση προβλέπεται απότομη.